HSBC chỉ ra những thách thức mà ASEAN đối mặt trong vấn đề tài khóa

• Khi chính phủ các nước ASEAN tiến hành hoàn thiện kế hoạch ngân sách năm 2023, chúng tôi nghiên cứu các chiến lược tài khóa khác nhau của mỗi quốc gia

• Các chính sách trợ cấp hiện tại vẫn đang ở mức cao, nhiều khả năng sẽ bị siết lại dẫn đến thâm hụt tài khóa thu hẹp hơn trong năm 2023

• ASEAN có xu hướng phải củng cố tài khóa trong năm 2023, tốc độ triển khai sẽ chậm hơn ở Malaysia, Thái Lan và Philippines

Mùa làm ngân sách

Sau hai năm tung ra những gói hỗ trợ tài khóa không hề nhỏ, thâm hụt được dự báo sẽ ở mức cao trong năm 2022. Ở ASEAN, phần lớn nguyên nhân là do những biện pháp hỗ trợ khẩn cấp còn tăng nhằm giảm tác động của tình trạng lạm phát gia tăng. Malaysia và Indonesia là hai trường hợp đáng lưu ý với mức trợ cấp cao kỷ lục, một phần được hưởng lợi từbội thu ngân sách bất ngờ từ gia hàng hóa tăng mạnh. Bước vào năm 2023, khu vực này có vẻ trở lại giai đoạn củng cố tài khóa nhưng tốc độ triển khai mỗi nước một khác. Singapore, Indonesia và Việt Nam nhiều khả năng sẽ dẫn đầu khi chính phủ các nước này có kế hoạch/dự định đưa mức thâm hụt về mức trước đại dịch. Tuy nhiên, Malaysia, Thái Lan và Philippines nhiều khả năng sẽ duy trì thâm hụt tài khóa lớn, cần nhiều thơi gian hơn để củng cố.

Ngưng các chính sách tài khóa hỗ trợ?

Singapore một lần nữa sớm có động thái khi đã bắt đầu ngưng các hỗ trợ hào phóng từ đầu năm tài khóa 2022; một vài hỗ trợ ngắn hạn vẫn còn hiệu lực, tập trung chủ yếu vào hỗ trợ các hộ dân và doanh nghiệp vừa và nhỏ chịu nhiều ảnh hưởng. Triển vọng tài khóa của Malaysia và Indonesia không giống nhau, Malaysia duy trì mức trợ cấp cao cho năm 2023 còn Indonesia hướng tới áp dụng trở lại quy định về mức thâm hụt tài khóa 3%. Trong khi đó, nhiều nền kinh tế đang quay về sách lược cũ là hồi sinh mảng phát triển cơ sở hạ tầng sau nhiều năm chậm tiến độ dự án do đại dịch.

Đừng quên vấn đề thu ngân sách

HSBC không cho rằng những bất ổn vĩ mô hiện tại sẽ ảnh hưởng nhiều đến khả năng thu ngân sách của các nền kinh tế ASEAN. Ví dụ như nguồn thu ngân sách cơ bản của Philippines và Singapore vẫn duy trình mạnh mẽ. Philippines có thể tận dụng thành công từ những cải tổ về thuế mang tính cột mốc gần đây trong khi Singapore nhiều khả năng sẽ củng cố được cơ sở thuế sau đợt tăng thuế hàng hóa và dịch vụ (GST) vào năm tới. Mặc dù vậy, Malaysia và Indonesia gặp khó khăn liên quan đến giảm thu ngân sách từ thuế, hiện tại đang “bội thu bất ngờ” nhờ hưởng lợi từ giá năng lượng thế giới tăng cao. Tuy nhiên, rủi ro vẫn còn đó vì những thuận lợi này không duy trì lâu dài và giá toàn cầu đang ổn định dần, để lại áp lực lên nguồn thu ngân sách cơ bản của hai nước này.

Thu hẹp tài khóa?

Sau các gói hỗ trợ phục hồi cao kỷ lục trong hai năm qua, các nhà làm chính sách ASEAN tỏ ra khá dè dặt trong việcquyết định ngưng hỗ trợ chính sách quá nhanh để tránh ảnh hưởng đến tiến độ phục hồi mới chớm diễn ra.Trong bối cảnh lạm phát ở mức cao, nhiều nước đã công bố thêm chính sách hỗ trợ trong năm 2022 nhằm giúp giảm nhẹ tác động của tình trạng giá nhiên liệu và thực phẩm tăng cao. Cụ thể, Malaysia và Indonesia, hai quốc gia xuất khẩu năng lượng chính của khu vực, gặp thuận lợi nhờ tận dụng ngân sách “bội thu bất ngờ” liên quan đến năng lượng làm nguồn ngân sách hỗ trợ. Nhìn vào ngân sách năm 2023, khu vực này nhiều khả năng sẽ trở lại thời kỳ củng cố tài khóa dù tiến độ triển khai mỗi nước một khác. Singapore, Indonesia và Việt Nam nhiều khả năng sẽ đứng đầu khu vực với kế hoạch/dự định đưa tỷ trọng thâm hụt trên GDP về gần mức của thời điểm trước đại dịch, còn Malaysia, Philippines và Thái Lan sẽ triển khai với tiến độ chậm.

Một lần nữa, Singapore lại dẫn đầu ASEAN với các kế hoạchcủng cố tài khóa tiến bộ. Mặc dù ngân sách năm tài khóa 2023 phải tới đầu năm 2023 mới công bố và có hiệu lực từ tháng 4/2023, Singapore đã có động thái quay lại giai đoạntài khóa thận trọng từ năm tài khóa 2022. Cụ thể, sau khi triển khai hỗ trợ mạnh mẽ trong đại dịch, Singapore đã giảm thâm hụt tài khóa từ 51,6 tỷ SGD (10,8% GDP) trong năm tài khóa 2020 xuống 3 tỷ SGD (0,5% GDP) trong năm 2022. Phần lớn sự cải thiện đến từ quyết định ngưng các hỗ trợ liên quan đến đại dịch.

Thật vậy, Singapore vẫn duy trì các biện pháp hỗ trợ nhằm giúp các lĩnh vực và hộ gia đình chịu nhiều ảnh hưởng trong năm nay, trong đó bao gồm Gói hỗ trợ Doanh nghiệp và Việc làm trị giá 500 triệu SGD nhằm củng cố thị trường lao động trong nước cũng như xoa dịu nhu cầu về dòng tiền cho doanh nghiệp. Trong khi đó, các hộ gia đình cũng được hưởng thêm hỗ trợ ngắn hạn dưới nhiều hình thức voucher, trị giá 560 triệu SDG, nhằm giúp giảm áp lực chi phí sinh hoạt cho người dân. Tuy nhiên, quy mô hỗ trợ tài khóa cũng chỉ là một phần nhỏ của tổng gói hỗ trợ cao kỷ lục trị giá khoảng 100 tỷ SGD của hai năm 2020 và 2021 cộng lại.

Khi những áp lực lạm phát mạnh dần lên từ giữa năm 2022, chính phủ Singapore đã nhanh chóng công bố gói hỗ trợ thứ hai trị giá 1,5 tỷ SGD (0,3% GDP). Tuy nhiên, thông điệp ở đây rất rõ ràng: mục đích của đợt hỗ trợ bổ sung là nhằm trợ cấp kịp thời cho những hộ dân thu nhập thấp và các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Quan trọng là ngân sách hỗ trợ đến từ nguồn thu cao hơn kỳ vọng trong năm tài khóa 2021, nghĩa là không ảnh hưởng gì đến thâm hụt trong mức dự kiến.

Indonesia và Malaysia tuy có nhiều nét tương đồng nhưng triển vọng tài khóa hai nước lại ngày càng khác biệt. Trong năm 2022, cả hai nền kinh tế đều có những chính sách trợ cấp bổ sung, chủ yếu là trợ giá nhiên liệu và một số hỗ trợ về thực phẩm và tiền mặt trực tiếp ở Malaysia. Ở Indonesia, một nửa nguồn thặng dư ngân sách đột biến được chi cho trợ cấp năng lượng tăng cao còn nửa kia dành để củng cố tài khóa, nhiều khả năng sẽ dẫn tới mức thâm hụt tài khóa thấp hơn kỳ vọng, ở mức 3,9% GDP trong năm 2022.

Sau khi trình kế hoạch ngân sách 2023 vào ngày 16/8, chính phủ Indonesia kỳ vọng thâm hụt tài khóa sẽ giảm xuống 2,9% GDP, nghĩa là dưới mức trần 3% thâm hụt tài khóa theo luật định sau ba năm vượt hạn mức. Tuy nhiên, củng cố tài chính sẽ chủ yếu đến từ cắt khoản trợ giá cho các doanh nghiệp năng lượng nhà nước, Pertamia và PLN, tương đương khoảng 1% GDP trong năm 2023. Các cơ quan chức năng đã nhận ra rằng chi phí tài khóa dành cho trợ cấp đang bắt đầu không thể tiếp tục “gồng gánh” và quyết định tăng giá một số nhiên liệu lên khoảng 30% tại thời điểm đầu tháng 9, nhằm giảm khoản chi cho trợ giá năng lượng cao kỷ lục.

Tuy nhiên, tiến độ củng cố tài khóa của Malaysia sẽ chậm hơn so với các nước khác trong khu vực. Sau khi cam kết trợ cấp cao kỷ lục trị giá 77,7 tỷ MYR (4,3% GDP), thâm hụt tài khóa của nước này được dự báo sẽ giảm xuống còn 5,8% GDP trong năm 2022 nhờ tăng trưởng cao hơn kỳ vọng và khoản cổ tức cao thứ hai của Petronas trị giá 50 tỷ MYR. Khi nói về ngân sách 2023 của Malaysia, chúng ta từng tranh luận về khả năng phảicân nhắc thận trọng giữa củng cố tài khóa và ngân sáchtuyển cử. Cán cân đã nghiêng về phương án thứ hai sau khi ngân sách 2023 được đệ trình lên Quốc hội.

Không chỉ đề xuất mức chi nhiều khả năng là cao nhất trong lịch sử, tác động tích cực lên tăng trưởng sẽ diễn ra ở diện rộng. Trong khi các chương trình trợ cấp được kỳ vọng sẽ thu hẹp khoảng 30% trong năm 2023, hiện tại vẫn tăng ở mức 55 tỷ MYR (3% GDP) dẫn đến mức thâm hụt vẫn khá lớn tương đương 5,5% GDP. Đây là năm thứ tư liên tiếp Malaysia áp dụng chính sách tài khóa mở rộng, làm dấy lên câu hỏi về khả năng phải củng cố tài khóa.

Giờ đây, vấn đề lớn hơn là sự bất ổn về chính trị. Ba ngày sau khi trình kế hoạch ngân sách, Thủ tướng Malaysia Ismail Sabri Yaakob đã giải tán quốc hội, mở đường cho một cuộc bầu cử bắt buộc phải tổ chức trong vòng 60 ngày. Điều đó đồng nghĩa với việc chính phủ mới sẽ cần trình lại kế hoạch ngân sách sau cuộc bầu cử, dự kiến có thể kéo dài nhiều tuần hoặc tháng.